Wednesday, October 28, 2009

ღია წერილი ეკატერინე ონიანს – ცხელი შოკოლადის ნამცხვარი ნაყინით

ნამცხვრის ამბავი ჩვენში ასეთია: მისი სიტკბო თავისთავად ნაგულისხმევი რამ არის და ამიტომ არავინ გეტყვის, ნამცხვარი ვჭამე და ტკბილი იყო ან ტკბილი არ იყოო. ნამცხვრის გემოზე ლაპარაკი იწყება მას შემდეგ, რაც სიტკბოებაზე უსიტყვოდ შეთანხმდებით. იწყება, მაგრამ შორს არ მიდის.

აბაშიძეზე, Belle de Jour-ის მენიუში წერილ არს: ცხელი შოკოლადის ნამცხვარი ნაყინით. ისევე, როგორც ლიტერატურაში, მგონი, ყველაზე ტევადი სათაურია „ლედი ჩატერლის საყვარელი“ (სამივე პერსონაჟს მიანიშნებს) – „ცხელი შოკოლადის ნამცხვარი ნაყინით“ ქართულ საკონდიტრო ონომასტიკონში ამომწურავი სახელდებაა, რომელსაც განმარტება აღარ ჭირდება.

მინიმალიზმი ნამცხვარში სარისკოა – მცირე შანსია, გემო უვარგოდეს. ქართველმა ერმა გაჭირვების ჟამს გამოგონილ და ხორცშესხმულ კონდიტერულ რეცეპტს გაჭირვების სახელი უწოდა – „სიგუას ნამცხვარი“ 90–ანების დასაწყისში, ხოლო თავად პრემიერ–მინისტრს – შაქრო ხორბალაძე: ორი ელემენტარული ინგრედიენტი, ურომლისოდაც ნამცხვარი არ გამოცხვება.

Belle de Jour რისკავს, როცა კონდიტერიაში მინიმალიზმს ირჩევს. თბილისში არც ისე ბევრია რესტორანი, რომელიც ნამცხვარს კონკრეტულ კლიენტს უმზადებს – შენ თუ არ მოითხოვე, ცხელი შოკოლადის ნამცხვარი ნაყინით გამზადებული არ უძევთ.

ამ ნამცხვარზე ფიქრის დროს იოლად გამოჰყოფ მისი მომზადების ორ ფაზას – სინთეზსა და ეკლექტიკას. კონდიტერის ოინი ისაა, რომ, მირთმევისას, რაც სინთეზს ეკუთვნის – იმას აანალიზებ და იმავდროულად ახორციელებ ეკლექტურ ელემენტთა სინთეზს.

შენს წინაშეა ძველი ოპოზიციები: თეთრი და შავი (აქ: მუქი ყავისფერი). ცივი და ცხელი. ტკბილი და მწარე, სითხე და მყარი... კი, სტრუქტურალიზმი მოძველდა, მაგრამ ფრანგული აქცენტის მქონე ქართული კონდიტერია მას ჯერ კიდევ იყენებს მეთოდად. თუნდაც ერთ ცალკე აღებულ restaurant convivial–ში.

თბილისში არც ისე დიდი ხანია, მიხვდნენ, რომ ტრადიციული ნამცხვარი – დაძველდა. ოცი და მეტი წლის წინათ საუკეთესო ნამცხვრები მხოლოდ სახლში ცხვებოდა. ნამცხვარს ყიდულობდნენ, მაგრამ ნაყიდი ნამცხვარი ვერ აღემატებოდა შინნამზადს. საბჭოთა საქართველოში მასობრივი წარმოების არც ერთი პროდუქტი არ ვარგოდა და არც ნამცხვარი იყო გამონაკლისი. ამიტომაც იქცა, ვთქვათ, ტორტის შინ ცხობა ბიზნესად ჯერ კიდევ იმ დროს. ვინ არ იცის ამ, ჩვენი საზომებით, უძველესი ბიზნესის თუნდაც ერთი რჩეული წერტილი დღეის თბილისში? თუმცა, აქ ბარემ გავიხსენოთ, რა ერქვა ვაკეში ადგილს, სადაც, მიღებული აზრით, საუკეთესო ნამცხვართა შეძენა შეიძლებოდა: ფრანცია.

სიტყვა გამექცა. ტრადიციული ნამცხვარი – მომეტებულად ტკბილია. ამ სიტკბოს შეიძლება შეუწყვილდეს თვისებები, რომლებიც მას ოპოზიციას კი არ უქმნიან, არამედ ავსებენ. ტკბილი და ფუმფულა, ტკბილი და მსუყე, ტკბილი და მძიმე, ტკბილი და ჰაეროვანი, ტკბილი და ხრაშუნა, მაგრამ აუცილებლად ტკბილის პრიმატით. ახალ საქართველოში შეებრძოლენ ამ ტრადიციას, არ დაანებეს მას ინერციად ქცევა და საჯარო სივრცეში გამოტანილ ნამცხვრებს ბევრგან მოაკლეს სიტკბო. ოღონდ - ხარისხის დაუკლებლად.

სიტკბოს მოკლებამ გაამახვილა გემოვნება, გაამძაფრა რეცეპტორთა მოლოდინი, გააღვივა ინტერესი გემოთა ისეთი ალიანსებისადმი, სადაც ლიდერი არ არის და პირის პატივის მოსაპოვებლად ერთმანეთს ტოლძალოვანი გემოები ექიშპებიან. უკანდახეულმა სიტკბომ გამოათავისუფლა ველი გუსტუალური მრავალფეროვნებისათვის. გაკვრით გავიხსენებ რთულ ნაკეთობებს: მათში ახალი ოპოზიციები ჩნდება; მაგალითად, Cherry-ის „ოპიუმში“ ერთიმეორეს ებრძვის ლამის ზღვრული სიტკბოება და მწვანე ლიმონის მკაცრი სიმჟავე, ერთად რომ შეყუჟულან ბუმბულსავით ცომში; რომელიმე „ესკიმოში“ გაგაკვირვებს ნაჭრის სიმაღლე და მყარი კონსტრუქციის სიმსუბუქე, რომელსაც, ერთი შეხედვით კონვენციურ კრემად შენიღბული სუფლე ქმნის – ეგ დუღაბი მთელი ნამცხვრის.

მაგრამ მოვიდეთ პირველსავე სიტყვასთან - Belle de Jour-ის „ცხელი შოკოლადის ნამცხვართან ნაყინით“. თეფშზე დევს არცთუ დახვეწილი ცილინდრული ფორმის მომცრო ნაჭერი, რომელიც ბავშვობაში გაკეთებულ ქვიშის ”პასკას” გაგახსენებს; მხოლოდ ფორმით, რადგან ნატამალი არ გააჩნია ფხვიერებისა, რაც აქ ღირსებაა. ის ახლადგამომცხვარია, თბილია და თავზე შოკოლადი ასხია, რომლის მსხვილ ძაფებად განწვალული კვალი მიგიძღვის თეფშის წირთან მოსაზღვრე ნაყინის ორ ბურთულამდე. ბურთულები ერთურთს დაშორებიან. ყველაფერი პროგნოზირებადია: მირთმევისას ეს მყიფე ჰარმონია მალე მოიშლება, კვალი ატალახდება, ცხელი და მუქი ყავისფერი შეერევა მზრალ სისპეტაკეს და ზედაპირს ყოვლად ბანალური კოფესმალაკომ ფერით მოთხუპნის.

მაგრამ გზად თვალს ელის სიხარულიც.

ნამცხვარს, რა თქმა უნდა, არ გაჭრი შუაზე და ფერდიდან ჩამოაკვეთ პირველ, თხელ ლუკმას. ეგებ, მეორესაც. ადრე თუ გვიან, მაინც მიხვალ შუაგულამდე. თუ ამას გააკეთებ ზემოდან, დაინახავ, როგორ ამოსკდება ცხელი და სქელი შოკოლადის პატარა მადანი. მინიმალიზმი და მოჩვენებითი პრიმიტივიზმი აქ კვდება: გამომცხვარ გარსში ღერძად სითხეა, მყარი უჭირავს ბლანტს, მძიმეს კრავს და ამაგრებს მსუბუქი. ნამცხვარში გაჭრილა პაწაწინა კალაპოტი მგრძნობიარე ფსკერით და ის აუვსია შოკოლადს. ახალი, ცხელი შოკოლადი არის სიცოცხლის წყარო ჩვეულებრივი, დონდლო ნამცხვრისა და შორიახლოს მიწოლილი ნაყინის ვითომ უკარება ბურთულებისთვის. შენ ზრუნავ, წვეთიც არ დაკარგო ამ უჩვეულო საბადოდან და გართობს სამი ინგრედიენტის კომბინაციის ექვსივე თანმიმდევრობით კეთება: შოკოლადი, ბისკვიტი, ნაყინი; ნაყინი, ბისკვიტი, შოკოლადი; შოკოლადი, ნაყინი, ბისკვიტი... მომწარო შოკოლადი ხვდება ტკბილ ნაყინს, თეთრი ნაყინი ევლება browny-ის, ბისკვიტი იჟღინთება ტკბილი მხურვალებით და ივანებს, გრილდება ნაყინთან, რომელიც ასევე მოლბა და მორბილდა - ოღონდ თვითონ, სხვათა ჩაურევლად. მალე ამჩნევ, რომ ვეღარ ელაპარაკები იმას, ვისთან ერთადაც შეხვედი Belle de Jour-ში, რადგან ყოველი წამი უნდა იხელთო. შენი კოვზი თეფშიდან გადაჩეხვის ზღვარზე აქეთ-იქით აწყდება, ცდილობს, თავი მოუყაროს ოდესღაც მარტივი კომპოზიციის თან დარღვეულ, თან შენივთულ ერთეულებს, ხოლო თავად შენ - განსხვავებული გზებით ჰხვალ ერთსა და იმავე სიამოვნებამდე, რომელსაც გემოს შეგრძნება იწვევს.

...გასაკვირია: შეხედავ „ცხელი შოკოლადის ნამცხვარს ნაყინით“ და იცი, რომ არ გეყოფა. მიირთმევ დ აღმოაჩენ - სავსებით საკმარისი ყოფილა. ფრანგი მასპინძლები - გინდ სახლში, გინდ რესტორანში - გიჩენენ ასეთ განცდას: მორთმეული თვალში გეპატარავება, მირთმეული კი გახსენებს მთავარ ძველევროპულ დევიზს - Μηδέν άγαν – Ne quid nimis - არაფერი ზედმეტი.

ღია წერილი ნინია კაკაბაძეს (ივლისი, 2009)

ვიცი, რომ ეს ჟანრი – ღია წერილების – ჯერ კიდევ ადრეულ 90–ანებში მოკვდა. მაგრამ მისი შეღვიძება მაინც საჭიროდ მივიჩნიე.

ცდება ის, ვინც ახლა მოელის, რომ შენ მწვავე საზოგადო საკითხებზე უნდა გელაპარაკო. არა.

რამდენიმე დღის წინ დიეტებზე ნახევრად სალაღობო დისკუსიის დროს დავწერე, რომ ჩვენში მოხდა ხინკლის დესაკრალიზაცია და სტანდარტიზაცია. იტყვით ადგილს თბილისში, სადაც იგავმიუწვდომელი ხინკალი იჭმეოდეს? – ვიკითხე მაშინ და შენ პასუხად მომიპოსტე: კი, დათო, მშრალ ხიდთან, ზახარ ზახარიჩში იჭმევა იგავმიუწვდომელი ხინკალი. მე გწერ ზახარ ზახარიჩის ხინკალზე.

მოგეხსენებათ, ჩამოყალიბდა სტანდარტული თბილისური ხინკლის სტერეოტიპი: მას დაჰკრავს მკრთალი კვამლის ფერი, გარსი თხელია. დახედავ ასეთ ხინკალს და ზომას მოუწონებ – იტყვი, რომ ნორმალურია, დიდია, კარგი ზომისაა. როგორც წესი, შიგნით წვნიანია და სჯობს დებიუტანტი მჭამელი გააფრთხილო, რომ ხელში, ხინკლის სახით, ხელისგულისოდენა სითხიანი ჯამი უჭირავს. გემო – სწორედ ისაა, რაც ასეთი ხინკლის სტანდარტულობას განაპირობებს. ესაა გემო, რომელსაც მივეჩვიეთ. ამ ხინკალზე ენა არ მოგიბრუნდება თქვა, რომ ძალიან მაგარია და თან ვერც დაიწუნებ.

ზახარ ზახარიჩის ხინკალი მოყვითალოა. ყველა სხვა თბილისურ ხინკალზე პატარა და ოდნავ მკვრივი. არ ვიცი, რა იწვევს სიყვითლეს, მაგრამ მადას და სურვილს ეს არ მიანავლებს. ეგ არის, მისი სიმცირე ამძაფრებს ეჭვს მსუბუქად, რადგან ასეთ ხინკალს, ვერ გაიხსენებ, ბოლოს როდის შეხვდი. ხელში აიღებ და ეგრევე გრძნობ, რომ სიმკვრივე სქელი გარსის ბრალია. ცომი სქელია, თითქოს ცოტა ხაოიანიც კი. და უცებ ხვდები, რომ სწორედ ასეთ ხინკალთან შეგიძლია დაიწყო ურთიერთობა, რომელიც კანონიკურია ქართველთათვის: შეეხო მას ჩაწნეხილი ეროტიკით, კბენანარევი ამბორით. შეეხო და მიიღო მეყსეული პასუხი.

პატარა ხინკალი თითქმის სავსეა ხორცით. ხორცი მასში ვერ მოძრაობს, რადგან თითქოს ეჭიდება ხინკლის შიდა უწახნაგო კედლებს. არა, ის არ ლამობს გარსიდან გამოღწევას, რადგან გარსის ოდნავი შემკვრივება საკმარისია ხინკლის შიგნით როგორც ხორცის, ისე წვენის შესაკავებლად. დიახ, მოზრდილი ხინკალი შეიძლება უფრო წვნიანი იყოს, მწვანილი და წიწაკა ეგებ ჭარბად უკეთ ჰქონდეს, მაგრამ ამ ხინკლის თხელი კანი მოწყვლადია კბილთა შეუხებლადაც. დიდი ხინკლის შინაგანი სივრცე დატყვევებულ ხორცს თითქოს სითამამეს ჰმატებს, ისიც ეხეთქება ხოლმე ნატიფ ცომს და არც თუ იშვიათად გამოანგრევს მას. რასაც აუცილებლად მოჰყვება წყლების დაღვრა და დიდი ხინკალი შენს თვალწინ ცარიელდება – სრულად ან ნაწილობრივ. შენ გეგონა, რომ უპირატესობა ხელთ გეპყრა, ახლა კი ის – ხელზე გეწუწება.

მსგავსი არაფერი ხდება ზახარ ზახარიჩის ხინკლის ჭამისას. ხორცმა თავის ადგილი იცის, წვენმა – თავისი. შენ აკონტროლებ შიგთავსის თითოეულ მისხალს და ხინკალს მიირთმევ უდანაკარგოდ. დიახ, ის პატარაა, მაგრამ მთლიანად შენია. მთლიანად შენია მისი გემოც. პატარა ჭიპი აქვს, მაგრამ არც იმდენად, რომ ხელში ვერ დაიჭირო. მეტიც, თუ ხინკლის ჭამის უკვე ნახსენებ კანონიკურ ხერხს შევსებას მოუნდომებ, ხელს არ მოკიდებ და ჭიპში ჩანგალს გაუყრი – ხინკალი გარანტირებულად მთელი დარჩება. აქ ალბათობის კანონი არ მოქმედებს – რამდენიც უნდა შეუკვეთო, არც ერთი არ გასკდება. ხოლო პატარა ჭიპები უხერხულად არ შეავსებენ შენს თეფშს. შეავლებ ასეთ ხინკალს პირველ მზერას – და შენს წინაშე ტიპური მახინჯი იხვის ჭუკია. გედად ის იქცევა შენს პირის ღრუში.

შეიძლება ვაჭარბებ, მაგრამ მზად ვარ ზახარიჩის ხინკალს სხვა რიგის პოზიტიური ზემოქმედება მივაწერო. თვითონ განსაჯე: ჩვენთან შორიახლო ახალგაზრდა ჰეტეროსექსუალური წყვილი იჯდა. მამრი გამოირჩეოდა მკვეთრად ძალადობრივი დისკურსით, სიძულვილის ენით. ქალი მორჩილად, დაძაბულად და ყურადღებით უსმენდა. მამრი ლაპარაკობდა გაუთავებლად და განუწყვეტლივ. მისი სიტყვები შიგადაშიგ უსიამოდ მჭრიდა ყურს. და ძალიან გვიან აღვიქვი, რომ დადუმდა. ცერად გავხედე. წინ ედგა თეფში, მოფენილი ხინკლის ჭიპებით. ხომ შეიძლება, სწორედ ხინკლით სიმაძღრემ დააცხრო მისი რისხვა თუ გაღიზიანება და მოალბო იგი?

სხვა კერძებზეც შემეძლო მომეწერა: მწვადს ცოტა მშრალად წვავენ, მაგრამ ხორცი აქვთ კარგი. ნიგვზიან კუჭმაჭს მოგართმევენ არა ცივად, არამედ ნელთბილს და არ ვიცი რა მანქანებით, მაგრამ ჩვეულებრივ მაგარი ღვიძლი მასში დარბილებულია. შენ გულუბრყვილოდ გგონია, რომ ეს ნიგოზმა და სანელებლებმა გააკეთეს. თითქოს ყოვლად ბანალური კიტრიპამიდორისსალათისაგან ლანგარზე აღარაფერი რჩება – ისე კეთილად შეუზავებიათ იგი. რისკავ და უკვეთავ კუბდარს. და შენთან მოდის სწორი კუბდარი – ცოტა მობრაწულ, თხელ, მაგრამ გამძლე, რბილად ხრაშუნა ცომს ამოფარებული ნაზად აკუწული ხორცი – და არავითარ შემთხვევაში ფარში. ხორცი არ ენანებათ – ის შიგნიდან წვდება კუბდარის ყუას. კარგი, ჰო: ნახევარი სანტიმეტრი აკლდება.

გმადლობთ, ნინია. შენი პოსტი რომ არა, ვინ იცის, როდის ვნახავდი ამ ყველაფერს.